گفت‌وگوی «وطن امروز» با صابر شیخ‌رضایی مدیر نمایشگاه «همچنان؛ طوفان» طوفانی که نمی‌ایستد
محمد محمدی: هنرهای تجسمی با توجه به نوع و اصالت تولید آثار همواره در مواجهه با رویدادها و وقایع به عنوان هنری پیشرو و پیشگام شناخته می‌شوند، از همین رو با توجه به اتفاق‌های رخ داده در سطح جهان، همواره نخستین واکنش‌های هنری در حوزه هنرهای تجسمی رخ می‌دهد. از طرفی یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این هنر زبان مشترک جهانی است که می‌تواند بدون واسطه و ترجمه در تمام نمایشگاه‌های جهان پذیرای مخاطبان و تماشاگران باشد.
در کشور ما این ظرفیت در سال‌های اخیر بخوبی مورد استفاده قرار گرفته است و در مواجهه با اتفاقات بین‌المللی شاهد برگزاری نمایشگاه‌های مختلفی چون «ملکه کشتی ربا»، «به خاطر یک مشت دلار» و موارد دیگری از این دست بوده‌ایم. در همین راستا روز دوشنبه 30 مهرماه به همت مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری نمایشگاه «همچنان توفان» با مدیریت صابر شیخ‌رضایی برپا شد؛ نمایشگاهی که همزمان با ایام سالگرد عملیات 7 اکتبر و «وعده صادق» با مشارکت بیش از 80 هنرمند از ایران و سراسر جهان در قالب بیش از 300 اثر برپا شده است. نمایشگاه «همچنان توفان» که دوشنبه ۳۰ مهرماه در گالری خانه حوزه هنری افتتاح شد، تا یک ماه میزبان بازدیدکنندگان خواهد بود.
با صابر شیخ‌رضایی، مدیر این نمایشگاه به گفت‌وگو پرداختیم.
***
* آقای شیخ‌رضایی! لطفا درباره ایده و چگونگی برپایی نمایشگاه « همچنان توفان» بگویید.
اوایل مهرماه سال جاری مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری نمایشگاه «چه سرسبز بود دره من» آثار سیدعلی میرفتاح را به مناسبت هفته دفاع‌مقدس برگزار کرد که در میان آثار نمایشگاه گریزهایی به مساله فلسطین و کودکان غزه هم دیده می‌شد. در پی طرح موضوع از سوی مسؤول مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری مبنی بر برگزاری نمایشگاهی در سالگرد عملیات «توفان الاقصی» با بیش از 100 اثر پوستر از خودم که درباره فلسطین و مقاومت در سال‌های گذشته طراحی کرده بودم، با این نگاه بنده که دوست داشتم نمایشگاه گسترش یابد و دایره وسیعی از هنرمندان را در نمایشگاه داشته باشیم موافقت شد و این شروع ایده طراحی و برنامه‌ریزی و برگزاری نمایشگاه «همچنان توفان» شد.
* ظاهرا فرآیند برپایی این نمایشگاه در مدت زمان بسیار کوتاهی انجام شده است؛ نوع برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده با توجه به دعوت از هنرمندان بین‌المللی برای شرکت در این نمایشگاه چگونه بود؟
فرآیند جمع‌آوری آثار نمایشگاه در بازه زمانی 12-10روز اتفاق افتاد در نتیجه برای برگزاری نمایشگاه با محدودیت بسیار زمان در انتخاب آثار برای چنین سطحی کیفی مواجه شدم که همین پروسه کار را بسیار دشوار کرد. البته سعی کردم از میان هنرمندان فعال و افرادی که آثار شاخصی تولید کرده‌اند، شخصی از قلم نیفتد ولی زمان بسیار محدود بود و شرایط عمومی این روزهای کشور و منطقه و دنیا هم بر روند دریافت آثار بی‌تاثیر نبود. از ابتدا مبنای کار پس از نمایش آثار شاخص، به شکلی نوعی آسیب‌شناسی با هدف افزایش کیفی آثار ایرانی بود و در نظر داشتم این نمایشگاه دستاورد محتوایی، فنی، تکنیکی و آموزشی برای هنرمندان و حتی مدیران فرهنگی - هنری کشور به دنبال داشته باشد تا ببینند فضای تولیدات هنرمندان دنیا به چه سمتی به لحاظ فرم و کارکرد رسانه‌ای می‌رود و فاصله‌ها و جهت‌گیری‌ها و تشخیص مخاطبان مورد بازبینی واقع شود.
* درباره نحوه جمع‌آوری آثار بگویید و اینکه چگونه این آثار به دست شما رسید.
به واسطه ارتباطاتی که با هنرمندان بین‌المللی داشتم و آشنایی و مراوداتی که با هنرمندان ایرانی طی سالیان گذشته شکل گرفته بود، به ذهنم رسید خوب است در شرایطی که رسانه‌های بدنه دنیا با انواع ساز و کارهای تبلیغاتی، اتفاقات غزه را بایکوت و تحریم خبری کرده‌اند و حتی جنایات رژیم اشغالگر را عادی‌سازی می‌کنند، با تمرکز بر عمده وقایعی که به سرعت، یکی پس از دیگری در یک سال پس از توفان الاقصی رخ داد، به شکلی نقطه‌گذاری کنم و با ایجاد تأمل، روایت هنرمندان را شاهد باشیم.
* چه تعداد هنرمند با چند اثر در نمایشگاه شرکت کردند و با توجه به حضور هنرمندان خارجی چند هنرمند از ایران در آن حضور دارند؟
در نمایشگاه «همچنان توفان» ۳۲۱ اثر از ۸۰ هنرمند به نمایش درآمده که سهم ایران ۳۳ هنرمند منتخب است. ما کنار پراکندگی جغرافیایی، عقیدتی و سیاسی هنرمندان این نمایشگاه، اشتراک‌های عاطفی و انسانی در موضوعات را شاهدیم، از جمله محکومیت حملات وحشیانه رژیم اشغالگر قدس به مدارس، مساجد، بیمارستان‌ها، پناهگاه‌ها و چادرهای آوارگان تا ترور رهبران مقاومت در فلسطین و لبنان و سوریه و ایران.
* آیا این نمایشگاه صرفا در تهران خواهد بود یا برنامه‌ای برای تور ایران‌گردی آن در نظر گرفته شده است؟ در ضمن با توجه به ارسال آثار، آیا مبنایی هم برای انتخاب وجود داشته است؟
در حال حاضر تمرکز بر تعامل با هنرمندان خارجی برای برگزاری یک نمایشگاه بوده است اما اگر موانع برطرف شود احتمال برگزاری این نمایشگاه در سایر استان‌ها نیز وجود دارد. مبنای انتخاب آثار هم بکر بودن زاویه دید هنرمند به موضوعات بود، به طوری که مضامین متنوعی از نظر هنرمندان ایرانی کاملا مغفول مانده که «همچنان توفان» را به نمایشگاهی آسیب‌شناسانه و آموزشی تبدیل می‌کند و بازدیدکنندگان با ورود به نمایشگاه متوجه این تفاوت نگاه و رویکردها خواهند شد.
ما در آثـــار هنرمندان ایرانی با موضوعات مورد بحث و حتی به شــکلی آثار واکنش سریع در برابر وقایع، شکل آشفته‌ای از شتاب‌زدگی و تکرار مکررات فرمــی و عدم ارائه طرح و قالب متناسب با وقایع را در شیوه‌های اجرایی و برخوردهای کلیشه‌ای در آثار شاهد هستیم که همین باعث شده آثار درخور توجه و هنرمندانه به نسبت تعداد کثیر هنرمندان فعال شکل نگیرد. سال گذشته نیز توجه خاص و غلبه راهکارهای فست‌فودی عصر دیجیتال، مثل هوش مصنوعی سبب شد هنرمندان به سمت آثاری نروند که عیار بیانی ویژه‌تری داشته باشد و هوش مصنوعی با انبوه ظرفیت‌های آن، تبدیل به پاشنه آشیل هنرمندان ایرانی شد! البته آثار منتخب ایرانی در نمایشگاه مرزبندی مشخصی با مصادیق منفی مذکور دارد.
* زاویه و نوع نگاه هنرمندان ایرانی با هنرمندان خارجی همواره تفاوت‌های بسیاری داشته است؛ شما به عنوان مسؤول این نمایشگاه که در مواجهه با آثار داخلی و خارجی بوده است، چه تفاوت‌هایی بین آثار می‌بینید؟
شکل پرداخت موضوعات از سمت هنرمندان ایرانی تفاوت‌های عمده‌ای با هنرمندان دنیا بویژه جهان عرب [از غرب آسیا تا شمال آفریقا] دارد و به همین دلیل سهم هنرمندان خارجی در این نمایشگاه، هم به لحاظ کمیت و هم کیفیت تقریبا بالاتر از هنرمندان ایرانی است. به عبارت دیگر، کم بودن تعداد هنرمندان ایرانی و آثارشان، از زاویه عدم کیفیت بصری آثار و نداشتن روحیات و شاخصه‌های جذابیت و دیزاین و هنر وسیع تصویرگری در آنهاست. در وجه دیگری هم در یک سال گذشته، بخش عمده‌ای از هنرمندان ایرانی مورد تهاجم و آسیب رسانه‌های معاند فارسی‌زبان بودند و در سرگشتگی دروغ‌های این رسانه‌ها نتوانستند جهت درست وجدانی و جایگاه تاریخی خود را در قبال موضوع مظلومیت فلسطین پیدا کنند. از سویی هنرمندان همراه با این موضوع هم معمولا در سطح اخبار ماندند و موفق به ارائه‌های تحلیلی و عاطفی ویژه نشدند.
* آثار خارجی از چه کشور‌هایی ارسال شده است؟
«همچنان توفان» میزبان آثار هنرمندانی از فلسطین، استرالیا، کانادا، کلمبیا، مصر، اسپانیا، آلمان، ایالات متحده آمریکا، لبنان، اندونزی، عراق، ایتالیا، اردن، کویت، لیبی، مالزی، هلند، نروژ، عمان، پاکستان، پرتغال، انگلستان و اروگوئه
است.
* در پایان اگر موضوعی درباره این نمایشگاه باقی مانده است بفرمایید.
«همچنان توفان» از این زاویه انتخاب شد که بگوییم توفان الاقصی که با یک رویکرد دفاعی، نظامی شروع شد - که امیدواریم به پایان یافتن تجاوزات و تهاجمات به غزه و آزادی فلسطین و قدس شریف از چنگال استعمارگران و رژیم خبیث منجر شود - توسط هنرمندان به زبان هنر و در حیطه جنگ نرم و وجدانیات پیش می‌رود و اینکه خواستم با این عنوان بگویم انرژی و حرارت روز عملیات توفان الاقصی همچنان ادامه دارد و این خون در رگ‌های آزادگان دنیا نیز به جوشش درآمده و این تکاپو هنوز ساکن نشده و هنرمندان آزاده دنیا برای حفظ کرامت و شرافت انسانی به جمع مظلومان و مجاهدان پیوسته‌اند و این توفان همچنان ادامه دارد.
